W Sanktuarium Matki Bożej Chełmskiej są pozostałości najstarszej XIII - wiecznej świątyni

Podziemia Bazyliki na „Górze Chełmskiej” skrywają kawał historii. To tu znajdują się m.in. pozostałości XIII-wiecznej cerkwi wybudowanej za czasów Daniela Romanowicza. Każdy kolejny dzień badań archeologicznych przynosi jednak kolejne dowody na to, że miejsce to kryje jeszcze wiele zagadek. Archeolodzy natrafili na apsydę cerkwi księcia Daniela Romanowicza i na drobne zabytki z różnych okresów budowy, m.in. puchary ze szkła używane podczas liturgii w XVI - XVIII w.

Już w 2017 roku archeolodzy prowadzili wykopaliska pod posadzką metodą górniczą. Wtedy okazało się, że ta część bazyliki była zakrystią w cerkwi z XIII wieku Daniela Romanowicza, jak też w czasach biskupów unickich.

- Z tej zakrystii było wykonane przejście do krypt. Naszym zadaniem jest odtworzenie także tego przejścia. Ta zakrystia jest istotna dlatego, że ma kontynuacje od XIII wieku, za czasów Daniela Romanowicza . Znaleźliśmy w niej apsydę prostokątną, bardzo rzadką, konstrukcyjnie nawiązującą do wzorców zachodnich, romańskich, z cegły palcówki. Podczas prac natrafiamy na różnego rodzaju nawierzchnie, podłogi z drewna, płytek posadzkowych czerwonych z wzorem rozet. Mamy już odsłoniętą posadzkę oraz legary drewniane. Schodzimy do poziomu i oczyszczamy to. Następnie dokumentujemy fotograficznie i rysunkowo w skali ze szczegółami - mówi archeolog Stanisław Gołub.

Tych odkryć będzie przybywało wraz z zejściem głębiej. Na razie jesteśmy na w XVIII i XVII wieku. Te najstarsze konstrukcje XIII- wieczne są na głębokości prawie 2,5-3 metrów. Spodziewamy się, że być może zlokalizujemy drugi tunel podziemny, gdzie bazylika była połączona z Klasztorem Bazylianów - dodaje Stanisław Gołub.

Zanim wyniki prac archeologicznych i przejście zostanie udostępnione zwiedzającym, w bazylice na Górze Chełmskiej można obecnie zwiedzać krypty. Są one dostępne dla turystów w soboty i niedziele w godzinach 10.00-18.00.

Krypty pod bazyliką w Sanktuarium Matki Bożej Chełmskiej zostały po raz pierwszy otwarte w dniach 28-30 września 2018 roku podczas trwania I Międzynarodowej Konferencji "Góra Chełmska między teraźniejszością, a historią i Archeologią".